Sunday, March 27, 2011

Assesu Ba Manufahi Kotu Kumpletamente, Distritu Dala Uluk nebe Sai Isoladu

Estrada ba Manufahi liu husi Maubisse tun tuir liu dalan supermie ba Holarua kotu horkalan hafoin udan bot lapara. Estrada nebe liga Manufahi, Aileu Dili kotu horkalan. Estrada iha dalan supermie nian liu ladiak ona. Sasan ba Manufahi presija halo tranferensia ho selu populasaun iha estrada nee hodi lalin ba sorin hodi bele ba too Manufahi ka husi Manufahi mai Dili. Same Manufahi sai distritu isoladu dalan uluk nebe dalan husi Maubisse ba Same kotu, atu ba Same liu husi Ainaro estrada mos la permite liu tan Ponte Ai-Asa nebe monu ona liu fulan hirak liu ba. Dalan liu husi Natarbora ba Manufahi mos at total, ponte Mota Sahe nebe fasilita ligasaun nee at iha fulan Marsu nia laran.  Iha fulan Janeiro 2011 Parlamentu Nasional Timor Leste aprova osan US$1,306,000,000 maibe osan hirak nee too ohin loron sedauk hahu ezekuta. Situasaun estrada hanesan Manufahi nian se sai at liu tan se Governu iha Dili tur nonok deit.

Wednesday, March 23, 2011

Kareta Uza Tiru Russa Ministra MSS nian Hatun Rai Deit Iha Edifisio MSS

Kareta Ministra Solidariedade Sosial nebe nia Chefe Gabinete uza tiru bibirusa iha Alas to'o tiha ona Dili hatun iha MSS. Kareta nebe Chefe Gabinete Ministra MSS uza tiru bibirussa iha Alas, uza plat nebe bele troka 01-442G ka 01-297G, Ministra MSS deside atu lori fila husi Natarbora hafoin publikasaun nebe Kablaki Lian husi Manufahi hatun iha 16 Marsu 2011. Kareta nee ohin loron hatun iha Ministeriu Solidariedade Sosial karik hein atu ba hadian. Assesu informasaun ba publiku no ba jornalista sira ba situasaun nee defisil ba bebeik. Ministeriu MSS karik uniku Ministeriu nebe iha camera seguransa iha fatin-fatin laos deit atu tulun seguransa iha MSS maibe atu kontrola mos funsionarius sira nia relasaun ho ema liur. Ministeriu MSS tuir Kablaki Lian husi Manufahi, Camera Seguransa nebe monta iha MSS sai ona ezemplu ukun nain AMP nian kontrola lalaok serbisu funsionarius sira nebe ikus ikus nee sai ona hanesan instrumentu husi MSS atu kontrola nia funsionarius sira hodi prevene sira koalia ho ema liur ka hasai informasaun ba liur kona lalaok serbisu ladiak husi MSS nian. Tuir observasaun Kablaki-Lian husi Manufahi nebe tuir kareta prado nebe uza husi Chefe Gabinete Ministra MSS iha fulan 6 liu ohin loron rai hamutuk ho kareta at barak nebe rai iha MSS. Kareta barak nebe MSS halo tiha ona manutensaun gasta osan estadu nian atu hadian maibe kareta hirak nee rai hela iha MSS. MSS sai hanesan fatin soe lixu kareta at MSS nian. Too informasaun nee hatun Kablkaki Lian Husi Manufahi sedauk konsege hetan informasaun kona medidas disiplinar halo ba Chefe Gabinete MSS no planu MSS nian ba kareta at barak iha Ministeriu MSS.

Sunday, March 20, 2011

Ponte Ai-Asa At Los Se Lahadian iha Tinan 2011

Ponte Ai-Asa at tinan rua ona desde Governu Xanana nian kaer ukun iha tinan 2007. Ponte refere at too ohin loron sedauk hadian. Tuir observasaun Kablaki Lian husi Manufahi ba Orsamentu Jeral Estadu ba tinan 2011 nebe aprova ona husi ukun nain AMP nian, iha tinan 2011 Governu Xanana Gusmao la orsamenta osan atu hadia Ponte Ai-Asa nebe at ona tinan rua. Kablaki Lian husi Manufahi konsulta ho dokumentu Orsamentu Jeral Estadu 2011 inklui dokumentu Orsamentu ba Fundu Infra-Estruturas iha PM Xanana nia okos lahatudu referensia kona ba konstrusaun no rehabilitasaun Ponte Ai-Asa iha tinan 2011. Governu Xanana nia Governasaun iha deit ona tinan ida molok eleisaun jeral 2011, maibe karik tempu se la fo biban ona ba Governu Xanana nian atu hadian ponte refere iha tinan 2011.

Kareta Ministra Sosial Uza Tiro Russa Lori Too Dili Hafoin Kablaki-Lian Husi Manufahi Publika Notisia.

Kablaki Lian-Manufahi publika notisia kona ba kareta Ministra Solidariedade Sosial Domingas Alves, iha loron 16 Marsu 2011, (http://kablaki-lianhusimanufahi.blogspot.com/2011/03/kareta-ministra-sosial-uza-atu-tiro.html) hafoin publikasaun lian Kablaki Lian-Manufahi Ministra Sosial ho hirus fo ordem ba funsionarius sira atu lori kedan kedan kareta nebe refere husi Ponte Mota Sahe Natarbora mai Dili. Ordem nee Ministra Solidariedade Sosial (MSS) fo ba funsionarius MSS lolos halo tiha ona iha fulan 6 liu ba maibe tuir fontes nebe konfirma husi Kablaki Lian husi Manufahi hateten katak Ministra karik lahatene informasaun kona ba kareta at nebe nia Chefe Gabinete uza tiru bibirussa iha Alas nebe at soe hela liu fulan nen iha Ponte Mota Sahe. Ministra MSS akompanha duni notisia Kablaki Lian husi Manufahi no deside atu lori kareta nee to'o Dili iha loron Sabado 19 Marsu 2011. Ministra MSS too notisia ne'e hatun sedauk halo medidas disiplinar hasoru nia Chefe Gabinete Sr Meno Diaz nebe uza kareta Estadu nian ba tiru bibirussa iha Alas iha fulan 6 liu ba. Informasaun nebe mak sai husi Kablaki Liu husi Manufahi halo Ministra Solidariedade Sosial hirus staff sira nebe mak nia deskunfia hasai informasaun ba liur. To'o informasaun ne'e tun sedauk iha staff MSS ida kontaktu Kablaki Lian husi Manufahi hodi halo komplain kona ba hahalok Ministra Solidariedade Sosial ba kazu nebe relasiona ho kareta uza plat oin-oin husi nia Chefe Gabinete.

Estrada ba Manufahi Besik Atu Kotu


Orsamentu Jeral Estadu 2011 aprova no promulga ona iha fulan Janeiru liu ba ho total US$1,306,000 maibe serbisu hadia dalan sedauk hahu. Total orsamentu US$2,228,000 aloka ba projetus PDD ba Same ba tinan 2011 la inklui projetus nebe atu hadia estradas entre Maubisse-Same. Dalan tun husi Fleica Maubisse tutun atu ba Same at ba bebeik no bele kotu iha fulan ida ka rua oin mai. Projetus barak aloka Fundu Infra-Estruturas ba tinan 2011 lahatudu katak estradas nee se hadian iha tempo badak iha tinan 2011.

Wednesday, March 16, 2011

Kareta Ministra Sosial Uza Atu Tiro Russa At Fulan 6 Soe Hela Iha Mota Sahe Natarbora

Kareta Estado Marka Prado Lancruiser ho numeru plat hira kedan husi Ministra Solidariedade Sosial Sr Domingas Alves, at fulan 6 soe hela iha Mota Sahe Natarbora. Tuir informasaun hetan husi Kablaki- Lian Husi Manufahi, kareta estado Ministra Sosial nian uza husi Sr Meno Diaz Chefe Gabinete Ministra Sosial hodi tiru bibirussa iha zona Alas no Natarbora. 


Kareta Prado Lancruiser ne'e Ministra Domingas Alves uza deit iha uma hodi trata assuntu uma nian nunka lori ba serbisu normalmente uza numeru plat 01--442 G maibe iha fulan 6 liu ba kareta hanesan uza fali plat 01-297 G husi Chefe Gabinete Ministra Solidariedade Social Sr Meno Diaz atu ba tiro bibirussa iha Alas iha fulan 6 liu ba. Kareta nee to ohin loron at hela no rai iha Mota Sahe Natarbora. Tuir observasaun husi Kablaki-Lian husi Manufahi kareta barak marka estado Governu AMP nian uza plat barak nebe kareta ida bele troka sira nia plat ba mai deit.


Tuesday, March 15, 2011

Ponte Ai-Asa Monu Tinan Rua Liu

Ponte Ai-Asa  mota sobu tinan ida resin ona maibe,
Guvernu  nunka tau matan atu hadia,halo povu infrenta problema transporte hodi fasilita sira lao ba mai.
Ponte Ai-Asa ligadu entre estrada Watu-udo-Ainaro no Estrada Same, sai ponte inportante nebe laos deit liga Distritu Same-Ainaro mas bele fasilita dalan liu Costa Sul nian husi Suai ba To'o Viqueque nebe liu husi Ponte Ai-Asa. Iha tinan 2011 Governu AMP atu gasta osan barak tebes ba projetus tasi mane nian liu husi Fundo Infra-Estrutura 31,100 ,000 dolares amerikanu mas karik la inklui iha projetu nee nia laran orsamentu ruma atu hadian Ponte Ai-Asa. 

Fundo Infra-Estrutura nebe maneja husi Primeiru Ministro Xanana Gusmao segasta osan barak ba programa tasi mane nebe 6,500,000 dolares amerikanu se gasta ba reabilitasaun airoporto suai; USD980,000 na estradas ponte ka auto estradas ba Suai-Betano- Beacu; no progamas seluk tan husi total 31,100,000 dolares amerikanu Fundo Infra-Estruturas nian.

Wednesday, March 9, 2011

Povu Sub Distrito Same, Suco Betano simu Dom Boa Ventura falso

Sr  Mauklao M.S.A Balikh nebe moris iha Bazartete, No cartao Eleitoral 0052905  hela fatin iha Suco Fatuhada, Sub Distrito Dom Aleixo,  akompanha hosi Grupo Bua Malus nebe mai hosi Distrito Ainaro, Hatoudo,tama iha Sub Distrito Same, nebe simu hosi Autoridade local no Policia sub Distrito Same iha dia 10/03/2011 halao sira nia kampanha iha neba hodi deklara ba Publico katak nia Sr  Mauklao M.S.A Balikh  maka Dom Boa Ventura, no iha Suco Betano preparadu hodi simu Dom Boa Ventura maibe depois de  Grupo ida ne'e lori Dom Boa Ventura falso tama to'o iha Suco Betano nebe iha neba simu dunik hosi Povu Betano maibe depois de hare tiha Sr  Mauklao M.S.A Balikh  nia oin Chefe do Suco Betano declara ba Povu Betano katak nia Sr  Mauklao M.S.A Balikh laos Dom Boa Ventura....!!!

Reflesaun Ida Ba Timor Leste Ho Artigo Nebe Mia Couto husi Mocambique Hakerek



Autor: Mia Couto, Ema riku mak sira nebe’e kaer meius produsaun iha sira nia liman laran.

Ema Riku mak ema sira nebe’e hamosu osan, fo’o empregu ba ema seluk. Ema sira osan-na’in mak sira nebe’e iha simplesmente osan. Ka hanoin katak sira iha osan. Tamba, hare’e lolo’os, laós sira iha osan, osan mak iha sira. Lia lo’os mak nune’e: Ita nia maluk “riku” sira, sira kiak tebtebes. Buat nebe’e sira iha, laós sira mak kaer. At-liu tan, buat hirak nebe’e sira hatudu tun-sae ba ema hotu atu hare’e hanesan sira nian, ema seluk nia propriedade. Produtu hosi naoksaun no eskema bisnis. Biar nune’e, ita nia maluk osan-na’in sira labele goza ho hakmatek buat hotuhotu sira naok. Sira moris iha obsesaun nia laran katak ema seluk hakarak naok sira.
 
Sira hakarak forsa polisial sira ho nível. Maibé forsa polisial sira ho nível bele hatama fali sira rasik ba komarka.  Sira presiza ordem sosial ida nebe’e ladun iha razaun ba kriminalidade. Maibé sira orasne'e riku tamba de’it iha dezordem sosial nune'e.
 
 Ita nia riku-foun sira nia mehi boot mak, afinal, buat kikoan oan ida: kareta luxu ida, ho buat nabilan lais balu. Maibé kareta luxu labele mehi ás, bainhira estrada sira nia kuak doko kareta sira tun-sae. Mercedes ka BMW atu uza sira nia nabilan tomak ladiak, tamba sira sibuk barak liu atu sés iha mikrolet nakbetok sira nia let, nomos sés tun-sae estrada kuak barbarak. Atu iha estrada diak presiza iha rikusoin oinseluk. Rikusoin ida nebe’e bele serve sidade. No ita nia riku-foun sira nia rikusoin mai hosi dalan ida kontráriu fali: hosi mukit sidade no sosiedade nian.

Ita nia ema riku-falsu sira nia uma luxu, laós atu simu ema ba hela iha laran, maibé liliu ba ita atu seluk bele hare’e de’it. Hari’i de’it, atu ema sira lao liu iha dalan bele hare’e ka ema seluk nia matan bele maus. Maibé bainhira sira hatudu-án, nune’e, nakonu ho renda no loko-án, sira atrai ema seluk nia ambisaun. Rezidénsia sira nia luxu husu atu didin haleu ho grade besi, lutu elétriku no sekuriti privadu. Maibé biar iha sekuriti barbarak iha odamatan oin, ita nia riku-kiak sira la konsege hadook ema seluk nia hateke ho matan-ikun no laran-moras.
 
Koitadu ba riku foun sira. Sira hanesan serveja hasai ho presaun. Sa’e sá, sa’e lalais tebtebes, maibé nafurin mak barak liu. Kopu de’it mak folin isin laíha. Sira podia hakiak animal ka kuda modo. Maibé lae. Em vez de nune’e, ita nia osan-na’in sira buras hosi presaun hakiak mak amantes. Maibé amante sira (no/ka amante mane sira) iha inkonveniente boot ida: presiza sustenta sira ho mimos karu tebtebes. Inkonveniente boot liu mak produtu nia garantia la eziste. Amante ema ida nian ohin, aban, bele sai fali amante ema  seluk ida nian. Hakiak-nain amante sira nia fuan laíha hakmatek: se’e mak ohin halo traisaun, hatene katak nia mos bele hetan traisaun aban.

Ita nia osan-na’in sira ho lais ladun sente diak iha sira nia kulit rasik. Sira mehi atu sai amerikanu, sul-afrikanu. Sira iha ambisaun sai ema seluk, dook hosi sira nia knua, hosi sira nia kondisaun rasik. No sira buka imita ema seluk, asimila hahalok ema riku lolo’os sira hosi fatin sira riku lolo’os nian. Maibé ita nia kandidatu ba bisnismen nem konsege rezolve dilema simples ruma: sira bele sosa aparénsia, maibé labele sosa respeitu no simpatia ema seluk nian. Sira seluk nebe’e hare’e hirak ne’e pasiar iha luxu nebe’e explika mos lalós. Sira seluk nebe’e rekoñese ba sira rasik katak buat bosoktén ida. Ita nia elite osan-na’in laós elite ruma: buat falsu ida, buat imitasaun lais ida.

Luta libertasaun  nasional lao tuir prinsípiu moral ida: la hanoin atu troka elite exploradora ida ho seluk ida, biar bele hosi rasa seluk ida. Ema lakohi mudansa simples ida, hanesan opresor sira troka malu deit. Ohin ita besik atu halo desizaun ida: se’e mak ita haruka tama ba joga iha kombate hosi dezenvolvimentu? Hirak ne'e mak atu reprezenta ita iha kampu naran "luta ba progresu" nia laran? Ita nia riku-foun sira, (nebe’e nem hatene explika sira nia osan sira mai hosi nebe’e) sira tau sira nia án-rasik hanesan suplente ona, ansi makaas atu sira nia tempu to’o lalais ba naoksaun ita nia país.

Sira rai-na’in maibé hosi kulit liur de’it. Tamba sira prontu ona atu sai moleke ba ema seluk, ema estranjeiru sira. Salak ema doko hosi dook atrativu sufisiente, sira sei fa’an buat oitoan nebe’e mak ita sei iha. Ita nia osan-na'in balu ladun hadook-án hosi labarik sira nebe'e husu atu hein sira nia kareta. Kandiadtu foun sira ba ema-poderozus husu atu sira mak hein ita nia país. Komunidade doador bele ba halo kompras ka almosu a vontade,  tamba sira mak sei tau-matan ba nasaun. Ita nia ema riku sira fo’o imajen ita nian hanesan ema labarik. Hanesan los labarik sira foin tama iha loja rebusadu nian. Sira nabén tomak ho de’it murak ruma sira bele tara ba sira nia isin.
 
Sira aproveita rikusoin públiku hanesan sira nia sana rasik.  Sira nia arrogánsia halo ita moe, sira nia kultura laek, sira nia desprezu ba povu, sira nia atitude elitista ba kiak. Uluk hau mehi atu Moçambique iha ema riku ho soin lolo’os no ho proveniénsia mo’os! Ema riku nebe’e hadomi ninia emar no defende sira nia país. Ema riku nebe’e hamoris rikusoin. Nebe’e hamosu empregu no dezenvolve ekonomia. Respeita jogu nia regras. Ho liafuan ida, ema riku nebe’e halo ita hotu iha rikusoin. Índiu norte-amerikanu sira nebe’e sobrevive hosi masakre kolonizasaun, sira komete buat hanesan suisídiu póstumu ida: sira entrega-án tomak ba hemu tua to’o halo sira beiala sira nia dignidade nabén lakon tia ba rai. Ba ita nia kazu, osan mak bele sai tua fatál ne’e. Ita nia elite sorin ida orasne'e prontu lós atu halo suisídiu istóriku idane'e. Halo sira oho-án mesmesak. Lalika dada ita seluk no país tomak ba mout hotu ho sira.

Monday, March 7, 2011

Irigasaun parado total Povu Betano amesa hamlaha

Tuir informasaun nebe recolha hosi Chefe do suco Betano Saturnino Tilman, loron 08/03/2011 foin lalais ne haktuir katak Irigasaun nebe iha Suco Betano parado total,  halo povu  iha suco neba labele halo natar, ida ne'e maka continua beibeik sei fo ameasa hamlaha bo'ot ba povu iha suco neba.

Saturnino hatutan tan katak Ministerio Agrikultura defactu promete ona haruka escavator ba iha irigasaun neba maibe to'o ohin loron escavator ne'e seidauk simu hosi povu suco neba....!!!

Sunday, March 6, 2011

Brasileiro sira ocupa rai betano ba hari igreja protestante sem conhecimento hosi Autoridade local ho autoridade Comunitario

Tuir informasaun nebe hetan hosi Chefe do suco Betano "Saturnino Tilman" haktuir katak fofoun Brasileiro sira ne husu rai atu hari centro treinamento ba juventude iha Suco Betano, maibe ikus mai inves de hari centro treinamento ou loke curso lae, ba hari fali igreja bo'ot ida iha fatin neba, tan ida ne'e maka povu iha suco neba protesta maka'as brasileiro sira ne'e no hato'o keisa ba Policia Distrito Maunufahi nian no ba Obras Publica Nacional nian tan laiha lisensa ba hari contruccao hosi Obras Publica. Saturnino Tilman hatutan tan katak problema ne'e Policia Distrito Maunufahi hatama ona ba iha Tribunal Suai baseia ba desisao hosi Obras Publica no manifestasaun hosi Povu foin lalais iha suco Betano.